Kruidenrijk Beheer

In bermen, langs oevers en op geluidswallen groeit ‘kruidenrijk gras’. Dat is niet alleen gras. Het is een verzamelnaam voor allerlei planten die er spontaan  groeien en bloeien. Wilde bloemen en planten. In Amersfoort onderhouden we dat op de manier van kruidenrijk beheer.

Waar en wat is ‘kruidenrijk gras’?

Wat is kruidenrijk gras?

Kruidenrijk gras is niet alleen gras. Het is een verzamelnaam voor allerlei planten die er spontaan groeien en bloeien. Wilde bloemen en planten als fluitenkruid, brandnetel, paardenbloem, madeliefje, riet, knoopkruid, koekoeksbloem, kaasjeskruid, zuring en nog veel meer.

Waar is kruidenrijk gras?

Je vindt het in Amersfoort in vrijwel alle wegbermen, op geluidswallen, oevers en ook in de vijvers en waterpartijen. Al die stroken kruidenrijk gras in de stad zijn met elkaar verbonden. Ze vormen een netwerk van wegen voor zaden, insecten en andere dieren.

Hoeveel kruidenrijk gras heeft Amersfoort?

In totaal heeft Amersfoort 220 hectare kruidenrijk gras. Daarvan wordt 160 hectare nu op een andere manier onderhouden.  Een oppervlak van zo’n 320 voetbalvelden bij elkaar.

Waarom niet overal?

60 hectare kruidenrijk gras krijgt niet de kans hoog te groeien. Het gaat dan om (meestal 1 meter brede) stroken, die direct aan een weg of pad grenzen. Die stroken houden we bewust kort, want:

•   hoge begroeiing is daar niet verstandig i.v.m. verkeersveiligheid (uit- en overzicht);

•   overhangende beplanting veroorzaakt overlast voor met name fietsers en voetgangers;

•   dieren, die vanuit de hogere, wilde beplanting de weg opkomen, zijn nu beter zichtbaar en lopen dus minder risico om aangereden of overreden te worden.

Waarom kruidenrijk beheer?

Kruidenrijk beheer is nodig voor de biodiversiteit in de stad: voor meer soorten planten en dieren. Biodiversiteit  is erg belangrijk. Van levensbelang zelfs. De natuur is namelijk een ingenieus en samenhangend systeem van allerlei soorten organismen: planten, insecten, bijen, vlinders, vogels, vleermuizen, schimmels, zoogdieren en nog veel meer. Om te kunnen overleven zijn ze van elkaar afhankelijk, ze hebben elkaar nodig.

Vinden bijen bijvoorbeeld geen bloemen, waar ze stuifmeel uit kunnen halen, dan verdwijnen ze of sterven ze uit. Dat heeft grote gevolgen, want bijen doen belangrijk werk: het bevruchten van planten, die bijna alle soorten nodig hebben. Ook mensen. Als planten niet bevrucht worden, verdwijnt ook het groen dat we nodig hebben om onszelf te voeden: groenten, noten, granen en vruchten.

Nog meer redenen

Die belangrijke biodiversiteit is niet eens de enige reden waarom kruidenrijk beheer beter is. Kruidenrijk beheer zorgt namelijk niet alleen voor meer soorten bloemen, insecten, vlinders en bijen, het zorgt ook voor kleur en geur in de bermen, voor meer dingen om te zien, te ontdekken en te beleven.

Dat maakt de stad mooier en aantrekkelijker voor jong en oud. Voor inwoners en toeristen. Het maakt de stad zelfs gezond en gemoedelijk. Het is bewezen dat mensen in een groene omgeving eerder naar buiten gaan. Eerder een blokje om, meer ontspannen en bewegen. En omdat groen mensen relaxt én de deur uit lokt, komen ze elkaar buiten ook tegen, herkennen ze elkaar eerder en komen ze makkelijker met elkaar in contact.

Bovendien zorgt kruidenrijk beheer ook voor een stevige bodem en daardoor sterkere taluds. De wortels van de planten houden de korreltjes aarde vast, waardoor het goed op z’n plek blijft liggen en de bodem steviger wordt.

Wat verandert er in het onderhoud?

Op veel plekken verandert er niet meteen zoveel. Er wordt net zo vaak gemaaid. En net zoals ‘vroeger’ gebeurt dat op zo’n manier dat bloemen zich beter uit kunnen zaaien en dieren worden beschermd. Maar… het kruidenrijk beheer is een belangrijke verfijning.

Twee grote verschillen:

1) Sinusmaaien: Op plekken waar de maaimachine daar de ruimte voor heeft (geluidswallen en waterwingebied),  maait de machine niet alles in één keer. Zo’n 40 % blijft staan. Dat wordt een maandje later gedaan. Zo blijven er voor vlinders, bijen en insecten altijd fijne plekken over;
2) Maatwerkmaaien:  ​Voordat er wordt gemaaid, wordt nu heel nauwkeurig gekeken naar wat waar groeit en bloeit. Dat kijken en in kaart brengen heeft grote gevolgen. Want het maaiwerk wordt daarop afgestemd. Steeds vaker zullen maaimachines stukken overslaan. Dáár krijgen de planten eerst de tijd om zich uit te zaaien.

 

Wat slaan maaimachines over?

Dat zijn de gebieden die de maaimachinist op zijn maaikaart ziet staan. Daarnaast slaat hij ook vaak stukken over als daar veel bloemen bloeien. Al kan hij natuurlijk niet alle bloemen sparen. Maaimachines zijn grote machines, niet geschikt voor precisiewerk.

Welke gebieden staan/komen op de kaart?

Het liefst zien we dat alle bermen, geluidswallen en oevers zich ontwikkelen tot ‘soortenrijk hooiland’. Voordat kruidenrijk gras soortenrijk hooiland is, moet het allerlei fasen door. Net zoals  mensen,  voordat ze volwassen zijn, ook eerst baby, peuter, kleuter, schoolkind, puber en adolescent moeten zijn. Gebieden waar planten groeien die horen bij een hogere ontwikkelingsfase komen op de kaart. De maaimachine gaat daar pas aan het werk als de planten voldoende zaad hebben gevormd en is gerijpt.

Wat is het streven?

Het liefst zien we alle bermen, oevers, waterpartijen en geluidswallen veranderen in soortenrijk hooiland.

Wat is soortenrijk hooiland?

Soortenrijk hooiland is kruidenrijk gras, waar meer dan 30 verschillende soorten planten in groeien. Welke soorten dat zijn, is afhankelijk van de plek (de bodem en omstandigheden), het weer, het seizoen en het klimaat.

Het ene stuk soortenrijk hooiland kan dus heel anders ogen dan het andere. En omdat Amersfoort het geluk heeft op het kruispunt van drie totaal verschillende landschappen te liggen, kan de stad zich verheugen op meerdere typen soortenrijk hooiland. Maar dat duurt wel jaren. De natuur heeft zijn tijd nodig.

Wat heeft soortenrijk hooiland nodig?

Twee dingen:
​1) De bodem met rust laten;
2) Schrale grond: hoe armer, hoe beter!

Soortenrijk hooiland is daarom niet overal haalbaar.

Waarom niet overal haalbaar?

1) De bodem met rust laten kan niet altijd. In wegbermen, waar vaak graafwerkzaamheden nodig zijn, is dit onmogelijk;
​2) De grond in Amersfoort is van nature niet overal schraal. Tussen het noorden en het zuiden zijn grote verschillen.

Waarom die verschillen?

Dat heeft te maken met die drie verschillende landschappen:
​1) In het zuiden de arme zandgrond van de Utrechtse Heuvelrug;
​2) In het westen de wat rijkere zand-/leemgrond van de Gelderse Vallei;
​3) In het noorden de rijkere leemgrond van de polder.

Heeft dat gevolgen?

Natuurlijk! In het zuiden van de stad, waar de grond dus van nature armer is, zullen kruidenrijke bermen zich sneller ontwikkelen tot soortenrijk hooiland. Maar dat betekent niet dat de rest van de stad hopeloos is. Integendeel! Maak maar eens een wandeling langs het Valleikanaal. Daar is de bodem van nature niet schraal, maar zorgen vrijwilligers al jarenlang voor kruidenrijk beheer. Met een grotere diversiteit tot gevolg!

Hoe ziet het onderhoud eruit?

Het onderhoud bestaat uit 4 maatregelen:

1. Maaien, zodat planten zich blijven verjongen en watergangen niet dichtgroeien
- altijd gefaseerd (dus nooit alles in een keer kaal)
- waar mogelijk sinusmaaien
2. Afvoeren, maar nooit direct want:
- zaad kan dan nog rijpen en zich verspreiden
- maaisel uit water kan uitlekken (minder zware vracht dus minder CO2) en dieren in het maaisel kunnen het water weer invluchten
3. Inventariseren
- kijken en in kaart brengen van wat waar groeit en bloeit zodat we soorten kunnen beschermen
4. Monitoren
- het volgen van de ontwikkeling, zodat maatwerk mogelijk is

Bekijk 2 minuten video over het maaien van watergangen en oevers volgens kruidenrijk beheer methode:

 

Wat zijn de gevolgen van kruidenrijk beheer?

Kruidenrijk beheer zorgt voor meer bloemen, insecten, vlinders en bijen en meer voedsel en/of nestgelegenheid voor reptielen, amfibieën, vogels en zoogdieren. Kruidenrijk beheer zorgt daardoor ook voor bermen en oevers waar van alles te ontdekken en te beleven valt. Maar dat gaat niet van de ene op de andere dag. Kruidenrijk beheer is een zaak van lange adem. De natuur heeft haar tijd nodig.

De natuur helpen

De natuur heeft tijd nodig, maar mensen kunnen de natuur wél een handje helpen. Ook u. Dit kunt u doen om het kruidenrijk zo snel mogelijk tot een zo groot mogelijk resultaat te laten leiden:
1) Hoort u iemand mopperen over maaiwerk dat niet goed is gebeurd, omdat er stukjes vergeten zijn of omdat niet al het maaisel is opgeruimd, vertel diegene waarom dat is. Het is immers geen kwestie van slordigheid of nalatigheid. Het geeft juist blijk van zorgvuldigheid!2) Houd uw hond in kruidenrijk beheerd gebied aan de lijn, zodat de beestjes die daarin leven niet schrikken. Ruim ook de poep op, dat verrijkt de bodem.
​3) Neem ook in uw eigen omgeving, maatregelen die zorgen voor meer soorten planten en dieren. Meer biodiversiteit dus!

Samen zorgen voor meer biodiversiteit

Biodiversiteit is van levensbelang. Kruidenrijk beheer is één van de dingen die de gemeente doet om de biodiversiteit in de stad veilig te stellen en te verhogen. Maar plantjes, zaden en dieren trekken zich niets aan van de scheiding tussen openbare ruimte en privégebied. Biodiversiteit is dan ook niet alleen een zaak van de gemeente. Het is ook úw zaak. En úw belang! Neem daarom ook in uw eigen tuin en leefwijze, maatregelen die de biodiversiteit verhogen. Met de volgende 4 eenvoudige tips draagt u een heel belangrijk steentje bij:

Tip 1 Laat leven!

Gebruik geen onkruid- of insectenverdelger, geen slakkengif of kunstmest. Ze doen echt meer kwaad dan goed. En er zijn goede alternatieven voor! Wilt u daarover meer informatie? Kom of mail naar Het Groene Huis.

Tip 2 Wees aantrekkelijk!

Aantrekkelijk voor bijen, vlinders, egels en insecten. Richt uw tuin of balkon daarop in. Ook hier kan Het Groene Huis en de vele groene verenigingen die dat als thuishaven hebben, u mee helpen.

Tip 3 Zet jezelf in de bloemen!

Zorg voor meer groen in je eigen omgeving. Een tegel eruit en een plantje erin. En dan natuurlijk wel een plantje waar bijen of vlinders dol op zijn. Geen ruimte voor meer groen in uw eigen tuin aanwezig? Adopteer dan een boomspiegel en beplant die vrolijk met planten die insecten en vlinders lokken. Het Groene Huis is u graag weer van dienst.

Tip 4 Neem waar!

Kijk bewust naar al dat mooie groen in uw eigen omgeving. Wie de schoonheid ervan ziet, is er automatisch zuinig op. En het brengt nog ontspanning ook! Maar wilt u veel liever actief iets doen? Doe dan mee aan een van de vele tellingen die in Nederland worden georganiseerd. De vogeltelling in januari bijvoorbeeld of de bijentelling in april. Door mee te doen aan zo’n telling verzamelt u belangrijke gegevens. En is een paar keer tellen per jaar u te weinig? Doe dan mee met de floragroep van MeetjeStad!

Neem contact voor meer informatie: kruidenrijk@amersfoort.nl
telefoon: 14 033

Home Groen Amersfoort Groen beleid Kruidenrijk beheer