Gierzwaluw

Gierzwaluwen zijn alleen vanaf eind april tot begin augustus in Amersfoort. Ze komen hier om te paren, te broeden en hun jongen te verzorgen totdat deze uitvliegen. Daarna gaan ze naar Afrika om te overwinteren. In de afgelopen decennia zijn veel gierzwaluwnesten verloren gegaan. En die nestlocaties hebben ze echt nodig om als soort te kunnen overleven! Het is dus belangrijk dat we bestaande nestlocaties beschermen. Dat begint met het in kaart brengen van die plekken. In Amersfoort hebben vrijwilligers van 2014 tot en met 2018 ruim 689 locaties met gierzwaluwnesten geteld. In 2025 gaat onderzoeksbureau Pius Floris de gierzwaluw nesten in kaart brengen. Zij werken daarbij samen met gierzwaluw-vrijwilligers. Ook andere inwoners kunnen nestlocaties doorgeven.   
Daarnaast kunnen we het leefgebied van de gierzwaluw in Amersfoort verbeteren. Daarvoor kunnen we nestkasten inbouwen en ophangen. Vrijwilligers van de Amersfoortse gierzwaluwwerkgroep helpen je graag met het vinden van een goede plek. 

Onderzoek 2025

Onderzoeksbureau Pius Floris gaat in juni en juli 2025 aan de slag om te kijken waar de gierzwaluwen nestelen. Dit doen ze vooral in de avonduren. Ze kijken hoeveel gierzwaluwen er zijn en waar deze broeden. ook gaan ze kijken of de gierzwaluwen de ingebouwde nestkasten gebruiken of toch de kieren en gaten van de gebouwen.

De onderzoekers kijken alleen vanaf de openbare weg. Daarom kunnen ze hulp gebruiken van inwoners om te kijken of die rond hun woning gierzwaluwnesten zien.
Vanaf 15 juli kan dat via waarneming.nl  of de app ObsMapp. Voer eerst de soort in (gierzwaluw) en kies bij activiteit: bezet nest. Vergeet niet de locatie te delen. 

Onderzoek 2014 - 2018

In 2016 en 2017 heeft een groep van ruim 30 vrijwilligers waarnemingen gedaan van gierzwaluwen en hun nesten. Ze zijn hierbij ondersteund door een ecoloog en door de Gierzwaluw Werkgroep Amersfoort. Aangevuld met tellingen uit eerdere jaren waren er toen in totaal 622 nestlocaties gevonden. In april 2019 is het verslag ‘Inventarisatie gierzwaluwen gemeente Amersfoort 2018’ gepubliceerd.
Op 12 januari 2018 is het rapport ‘Stand van de gierzwaluw, een verspreiding van de gierzwaluw in Amersfoort 2014-2017’  gepubliceerd.

Bescherming nodig

Gierzwaluwen zijn van nature rotsbewoners. Onze steden zien ze als rotsen waar kan worden gebroed. Ze maken hun nesten onder dakpannen, in boeiboorden en in gaatjes en spleten in gevels. Ook maken ze gebruik van speciale gierzwaluwkasten die voor hen zijn opgehangen. Zo is in Amersfoort is op 26 juni 2016 het vierde gierzwaluw-hotel in Nederland officieel geopend. Bekijk het filmpje.

Bij de verduurzaming van woningen, bijvoorbeeld door isolatie, kunnen zij hun nest kwijtraken. Daarom is het belangrijk de plekken die er nog zijn, te beschermen. Wie nu een huis of gebouw wil verbouwen of verduurzamen, moet daarom eerst (laten) onderzoeken of er beschermde diersoorten aanwezig zijn. Daarna weet u of u aan de slag kunt met de werkzaamheden. Om dit voor inwoners en bedrijven makkelijker te maken, laat de gemeente Amersfoort een ecologisch onderzoek voor de hele stad uitvoeren. Dit is onderdeel van het Soortenmanagementplan voor Gebouwbewonende Soorten(SMP). In het SMP staat ook wat inwoners moeten doen om deze soorten te beschermen.  

Leefgebied verbeteren: nestkasten en voedsel

We kunnen gierzwaluwen helpen door hun leefgebied te verbeteren. Daarvoor kunnen we speciale nestkasten inbouwen of ophangen. Het liefst een aantal bij elkaar: gierzwaluwen leven graag  in groepen. Het is belangrijk dat die kasten in de schaduw hangen en dat er niets voor de invliegopening hangt of groeit. Op Nestgelegenheid - Gierzwaluwbescherming Nederland is veel informatie te vinden over nestkasten. Ook kijken vrijwilligers van de Amersfoortse gierzwaluw werkgroep graag met je mee om een goede plek te vinden. Stuur daarvoor een mail naar groenestad@amersfoort.nl , dan nemen zij contact met je op. 

Naast een plaats om een nest te maken, hebben gierzwaluwen ook voedsel nodig. Ze eten wel 10.000 insecten per dag. We kunnen gierzwaluwen helpen door in straal van een kilometer rond de nestplaatsen, te zorgen voor een hectare met verschillende soorten groen. Denk aan struiken, bomen en kruidenrijk gras. Insecten zoals vinders en wilde bijen en kleine zoogdieren maken ook gebruik van het groen. Iedereen met een tuin of balkon kan gierzwaluwen helpen aan hun voedsel door te kiezen voor inheemse, biologische planten, waar insecten dol op zijn. 

Bijzondere vogel

Eind april komen de eerste gierzwaluwen vanuit Afrika aan in Nederland. Ze zijn goed te herkennen aan hun schreeuwende geluid (link geluidsfragment) en hun donkere sikkelvormige silhouetten in de lucht.
De vogels die vorig jaar een nest hadden zoeken dit meteen weer op en weten hun nest tot op de centimeter nauwkeurig te vinden. Vanaf de tweede week van mei worden in het nest twee tot drie eieren gelegd. Beide ouders bebroeden de eieren. Na ongeveer drie weken komen de jongen uit het ei. Kijk hier naar het filmpje over de eerste 6 weken van het leven van gierzwaluwen.
Van half mei tot half juni komen nog meer gierzwaluwen terug uit Afrika. Dit zijn de jonge vogels die twee jaar geleden geboren zijn en oudere vogels zonder partner of nestplek. Deze vogels zijn dus allemaal op zoek naar een partner en/of een nestplek. Eind juli verlaten de jongen het nest en vliegen ze in ongeveer acht weken zonder rustpauzes naar zuidelijk Afrika, een tocht van maar liefst zevenduizend kilometer. Begin augustus zijn bijna alle gierzwaluwen uit Nederland vertrokken. Ze zijn dus alleen in de maanden mei, juni en juli (honderd dagen) in Nederland. Daarom wordt de gierzwaluw ook wel de honderddagen vogel genoemd.

De gierzwaluw is een bijzondere vogel die bijna zijn hele leven in de lucht doorbrengt. Slapen doen ze hoog in de lucht en ook voedsel zoeken, eten en soms zelfs paren doen ze in de lucht. Je zult een gierzwaluw dus nooit op een tak of dak zien zitten.
Gierzwaluwen eten alleen vliegende insecten en zwevende spinnetjes. Eén gierzwaluw eet per dag ongeveer tienduizend insecten ofwel één insect per 6,8 seconde.
De gierzwaluw (Apus apus) behoort ondanks de naam niet tot de groep van echte zwaluwen (familie Hirundinidae) zoals de boerenzwaluw en de oeverzwaluw. Gierzwaluwen behoren tot de familie van de Apodidae en zijn meer verwant aan kolibries.
Nog veel meer informatie over de gierzwaluw kunt u vinden op www.gierzwaluwbescherming.nl.